Cenne rękopisy z archiwum Kapituły Kolegiaty uratowane. To historia Opatowa

Działania konserwatorskie prowadzone są w ramach Programu Rządowego Wspieranie Działań Muzealnych. Uzyskały dotację ze środków finansowych pochodzących z Funduszu Promocji Kultury Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Projekt o nazwie „Konserwacja ratująca dokumenty rękopiśmienne ze zbioru Biblio-teki i Archiwum Kapituły Kolegiaty świętego Marcina w Opatowie” realizowany jest na zlecenie Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów.

Biblioteka i archiwum Kapituły Kolegiaty w Opatowie pod wezwaniem świętego Marcina z Tours istnieje ponad 700 lat. Pierwsze wzmianki z 1325 roku o scholastyku mówią o funkcjonowaniu szkoły przy kolegiacie i wskazują na istnienie biblioteki.
- Nikt wcześniej przede mną z księży, którzy tutaj pełnili posługę duszpasterską nie podjął się takich działań a ja gdzieś zawsze czułem, że to są takie perły naszej historii, naszego Opatowa – mówi ksiądz Michał Spociński, proboszcz parafii świętego Marcina i dodaje, że o odrestaurowaniu rękopisów myślał już od dawna.

Ksiądz podkreśla, że oprócz bardzo cennych, już odnowionych rękopisów są także inne, które również w przyszłości będą poddane konserwacji.

- Mamy bardzo cenną biblię z XV wieku, to jedyna chyba po Pelplińskiej, jedna z najstarszych. Mamy dwa rękopisy odkryte przez profesora Brachę, to są dokumenty z końca XIV wieku tak zwane kazania sermones, niedawno odkryte zupełnie przez przypadek, między tymi dokumentami były one schowane. Mamy jedyne w Polsce obrady kapituły opatowskiej z końca XVI wieku, nigdzie takiej rzeczy nie ma. Dziennik kapituły z 1562 roku, to są 2 tomy, w tych dziennikach jest opisana historia kościoła jaka się tutaj dokonywała, chcemy to poddać w przyszłym roku pracom konserwatorskim – wymienia proboszcz i dodaje, że są to dokumenty bezcenne bo zapisana jest w nich historia Opatowa.

Wśród rękopisów, które już zostały odrestaurowane jest na przykład dokument papieża Leona X, z 1516 roku mówiący o nadaniu prawa patronatu nad miastem Krzysztofowi Szydłowieckiemu i kapitule opatowskiej.

- To są dokumenty z XVI wieku, na przykład z 1569 roku, Konstantyn książę Ostrogski, potwierdzenie prawa dla cechu kramarzy i kupców Opatowa albo z 1595 roku, król Zygmunt III Waza, potwierdzenie praw do wsi Marcinkowice i Jurkowice dla kolegiaty, bezcenne, mamy 18 takich dokumentów – mówi ksiądz. - Na ten cel z funduszy państwowych otrzymaliśmy pieniądze w kwocie 60 tysięcy złotych ale parafia również partycypowała w tym zadaniu, około 30 tysięcy – dodaje ksiądz Michał Spociński.

Wojciech Broda, który koordynuje projekt konserwacji podkreśla, że dokumenty stanowią niezwykłą wartość dla miasta i jego historii.

- Zbiór dokumentów niezwykle cenny dla historii Kolegiaty, miasta Opatowa i okolicznych miejscowości. Rękopisy informują o nadaniach królewskich, kolejnych władcach tych ziem i ich decyzjach, życiu kościoła, oraz o rozkwicie handlu i rzemiosła od XVI wieku – mówi Wojciech Broda. - Konserwacja obejmuje 6 dokumentów na pergaminie i 4 na papierze w tym 2 dokumenty papieskie z Bullami, 2 królewskie ze sznurami i puszkami z pieczęciami królewskimi – informuje Wojciech Broda.

Dokumenty były w złym stanie, przez 100 lat znajdowały się zamknięte metalowymi okuciami, między szybami, zabrudzone, zawilgocone ze zmianami mikrobiologicznymi.

- Dwa z nich pochodzą z XVI wieku, pięć z XVII wieku a trzy z XVIII wieku. Konserwacja ma na celu zatrzymanie szybko postępującej degradacji, prowadzącej do ich całkowitego zniszczenia – tłumaczy Anna Szlasa-Byczek z firmy „Versum” z Nowego Dworu Mazowieckiego, która prowadzi prace konserwatorskie.

Konserwacja części zbioru Biblioteki – dokumentów rękopiśmiennych – będzie początkiem prac zmierzających do uratowania całego, cennego zasobu bibliotecznego, odrestaurowania funkcji kulturowej i naukowej zaniedbanego zbioru zawierającego wiele cennych obiektów między innymi 26 inkunabułów i 49 druków z XVI wieku.

Odnowienie rękopisów stworzy możliwości do prezentowania społeczeństwu cennych zabytków kultury i świetności intelektualnej przodków. Umocni także w namacalny sposób świadomość kulturową i historyczną mieszkańców Opatowa i okolic. Po zakończeniu prac konserwatorskich, zaplanowano utworzenie strony internetowej, na której zostaną pokazane efekty działań ratunkowych.